‘De mensen, niet de markt’. Dat is het motto van het verkiezingsmemorandum dat het Vlaams ABVV uitwerkte voor de Vlaamse parlementsverkiezingen van 26 mei 2019. De afgelopen jaren betekenden op vele vlakken een achteruitgang in Vlaanderen. De werkdruk nam toe, de werkbaarheid van de jobs daalde en maatregelen om hieraan te verhelpen kwamen er niet. Ook inzake mobiliteit of de klimaatproblematiek stelde Vlaanderen zich eerder als een remmende kracht op.
Het moet anders
We zagen een falend klimaatbeleid dat aantoont hoe Vlaanderen veel te weinig bezig is met de grote uitdagingen voor de toekomst. Onze elektriciteitsfactuur werd een verdoken belastingbrief. Alles wordt in het werk gezet om de gezinnen en kleine bedrijven de rekening te laten betalen van de noodzakelijke transitie naar hernieuwbare energie.
Dat moet anders. We moeten af van een beleid dat de markt centraal stelt en onze samenleving polariseert. We moeten naar een beleid dat de mensen weer centraal stelt, zo eist het Vlaams ABVV in zijn memorandum voor de komende verkiezingen. Wat betekent dit inzake klimaat en energie?
Bespaar op grondstoffen, niet op jobs
Ons economisch systeem botst op sociale en ecologische grenzen. De schadelijke effecten van klimaatverandering worden steeds duidelijker. Extreem weer (opwarming, overstromingen, droogte…) doet onze economie geen goed. Ook de toenemende schaarste aan grondstoffen maakt onze bedrijven kwetsbaar en daarmee komen onze jobs in gevaar. Werk maken van een klimaatneutrale en circulaire economie is daarom een noodzaak.
Klimaatverandering biedt ook kansen. Als de samenleving nu de juiste keuzes maakt, kan het huidige economische systeem omgebogen worden naar een meer duurzame, rechtvaardiger en meer gelijke toekomst, met meer welzijn en welvaart voor iedereen.
Sociaal rechtvaardig
De oplossing hiervoor: een rechtvaardige transitie. Willen we straks het groeiende draagvlak behouden om iets aan de klimaatproblematiek te doen, dan hebben we er alle belang bij dat elke omslag, elke transitie (in mobiliteit, in energie, in voeding…) sociaal en rechtvaardig ingevoerd wordt.
Een sociaal rechtvaardige transitie betekent dat iedereen een bijdrage levert: de overheid, de energiesector, de mobiliteitssector, de bouw, de industrie, de landbouw en de voedingssector, de financiële sector, de gezinnen en individuele burgers, enz. De sterkste schouders moeten daarbij de zwaarste lasten dragen. Er moet ruime inspraak van burgers en werknemers zijn. Sociale en ecologische dumping moet worden bestreden.
Om zo snel mogelijk naar een zeer lage uitstoot van broeikasgassen te gaan, zal de economie grote wijzigingen ondergaan. De overgang naar een klimaatneutrale en circulaire economie zal winnende en verliezende bedrijven opleveren, met gevolgen voor de werkgelegenheid. Werknemers en burgers mogen daarbij niet de rekening gepresenteerd krijgen voor de noodzakelijke veranderingen.
Hernieuwbare energie
Een duurzame maatschappij gaat volop voor investeringen in energie uit hernieuwbare bronnen: wind, zon, waterkracht, aardwarmte (geothermie) en kleinschalige biomassa (o.a. materiaal van planten en bomen) die geoogst en gebruikt kan worden zonder schade toe te brengen aan de leefomgeving.
Met installaties voor hernieuwbare energie kunnen bedrijven en gezinnen steeds meer zelf voorzien in hun eigen energiebehoefte. Deze zelfproductie is een stap in de richting van een klimaatneutrale economie. Ons land moet een ambitieus beleid voeren om veel meer hernieuwbare energie op te wekken.
Vlaanderen moet werk maken van publieke en collectieve systemen voor de opwekking van hernieuwbare energie die zoveel mogelijk burgers betrekken. De overheid kan de daken van publieke gebouwen ter beschikking stellen zodat energiecoöperaties er zonnepanelen op kunnen plaatsen. Ze kan ook goed gekozen terreinen ter beschikking stellen voor de bouw van coöperatieve windmolens. Mensen die niet kapitaalkrachtig genoeg zijn om zonnepanelen te kopen, moeten de kans hebben om hun dak te verhuren aan coöperaties voor zonnepanelen.
Betaalbare energie
De elektriciteitsfactuur mag geen belastingbrief zijn. De kosten voor steun aan hernieuwbare energie worden nu voor het overgrote deel doorgerekend in de elektriciteitsfactuur. Dat is geen goed idee, want hernieuwbare energiebronnen wekken meestal energie op onder de vorm van elektriciteit. De ‘gewenste’ hernieuwbare elektriciteit betaalt dus mee de rekening, terwijl de ‘ongewenste’ fossiele bronnen (gas, olie) niet bijdragen. De omslag richting klimaatneutrale economie (die bovendien deels elektrificatie inhoudt) wordt hierdoor tegengewerkt terwijl ze hoogdringend is.
De kosten komen bovendien vooral terecht in de factuur van de laagspanningsklanten (burgers en kleine bedrijven) terwijl de grote energiegebruikers vrijgesteld worden. Een internationaal, Europees en Belgisch beleid is noodzakelijk om te komen tot een rechtvaardige verdeling van de kost van de energietransitie. Dat houdt in dat alle bedrijven die een belangrijk negatief effect voor het klimaat veroorzaken een prijs moeten betalen voor de broeikasgassen die ze uitstoten.
Zolang deze afspraken niet sluitend zijn, moet gezocht worden naar maatregelen om oneerlijke concurrentie – bv. van buiten de EU – te vermijden. Dat kan door een belasting te heffen op de broeikasgasinhoud van producten die ingevoerd worden uit landen van buiten Europa die geen gelijkwaardig klimaatbeleid of koolstofprijs hebben.
Renteloze leningen voor energiebesparing
De economie die wij willen moet zo zuinig mogelijk omgaan met energie en materialen. Werk maken van energiebesparing verdient een hoge prioriteit. De goedkoopste energie is de energie die niet gebruikt wordt. Efficiënt omgaan met energie kan ook heel wat jobs opleveren.
Een toekomstgerichte overheid zorgt ervoor dat iedereen de mogelijkheid heeft om te beschikken over degelijke, energiezuinige toestellen (koelkasten, televisies, ledverlichting…). Deze moeten dus voor iedereen betaalbaar zijn. Tegelijk zorgt de overheid ervoor dat deze toestellen ook ‘circulair’ worden, wat wil zeggen dat ze langer meegaan en gemakkelijk te herstellen zijn.
Dat kan door hoge kwaliteitseisen, langere wettelijke productgaranties, keurmerken, deelsystemen, het opzetten van specifieke programma’s voor minderbegoeden, het ondersteunen van groepsaankopen (bv. Samen Sterker), belastingen of subsidies, ondersteuning van gerichte innovatie, enz.
De overheid moet onderzoeken hoe grondige renovatie en (waar nuttig) hernieuwbouw het best financieel ondersteund kunnen worden. Voordelige leningen om dergelijke investeringen te financieren zijn in elk geval een instrument. Minderbegoede groepen moeten renteloze leningen kunnen krijgen. Ook niet-financiële steun is belangrijk, zoals een loket waar (ver)bouwers met al hun vragen terecht kunnen en begeleiding krijgen bij de planning en uitvoering van (energie) renovatiewerken.
Onze eisen
Zet echte stappen naar een klimaatneutrale toekomst
- Zet in op een rechtvaardige transitie, met aandacht voor de winnaars en verliezers. Bespaar doordacht op energie, grondstoffen en materialen, niet op jobs.
- Zet volop in op onderhandelde sectorale roadmaps naar een klimaatneutrale economie.
- Richt een open source kenniscentrum klimaatneutrale en circulaire economie op ten dienste van alle stakeholders.
- Stuur de markt actief door voluit in te zetten op publieke en collectieve systemen voor het opwekken van hernieuwbare energie.
Breek de stilstand op de weg
- Investeer in openbaar vervoer en breidt het uit. Zonder is duurzame én democratische mobiliteit onmogelijk.
- Leg de verantwoordelijkheid voor woon-werkverkeer waar ze hoort en spreek werkgevers aan op hun vestigingskeuze en bedrijfsvervoerplannen.
- Betaal duurzaam woon/werkverkeer volledig terug.
- Bekijk de invoering van een slimme kilometerheffing, rekening houdend met financiële tussenkomst van werkgevers inzake woon-werkverkeer.
- Werk aan goede werknemersalternatieven voor de wagen.
- Zet in op een duidelijke multimodale strategie in de logistieke sector, en voer hiertoe een sturend beleid gericht op de economische poorten (zee- en luchthaven).
